اقتصاد دانش‌بنیان

تاریخچه اقتصاد دانش‌بنیان

صورت‌‌بندی‌‌های مختلف از شاخه‌‌های علمی باعث می‌‌شود تا با نگریستن از زاویه‌‌‌ای جدید به دستاوردهای نو برای رفع نیازها برسیم. یکی از علوم با شاخه‌‌های متعدد که از ابعاد مختلفی مثل روانشناسی، مهندسی، سیاست و… به آن پرداخته شده‌، اقتصاد است. تنوع رویکرد به اقتصاد متناسب با توسعۀ اقتصادی و افزایش سطح تولید و درآمد جوامع شکل گرفته که منجر به ایجاد نیاز برای کشف فرصت‌‌های خالی در کشورها شده است. اقتصاد دانش‌بنیان از مورد‌توجه‌‌ترین این صورت‌‌بندی‌هاست که قصد داریم در مقالۀ پیش‌‌رو به آن بپردازیم.

اقتصاد دیجیتال، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد اشتراکی، اقتصاد صنعتی، اقتصاد اطلاعات‌محور، اقتصاد رفتاری و انواع دیگری از صورت‌بندی‌های ایجادشده از اقتصاد، طی سال‌های گذشته به ادبیات علم اقتصاد اضافه شده است و هرکدام سعی کرده‌اند تا از زاویۀ دیدی متفاوت به روابط اقتصادی بپردازند تا با تعریف خود روابط اقتصادی‌اجتماعی بشری را توصیف کرده و به ارائۀ راهکار برای بهره‌‌مندی از آنها بپردازد. در بین انواع مفاهیم مطرح شده در مجامع علمی و رسانه‌ای در فضای جهانی و البته کشور در سال‌های اخیر یک صورت‌بندی – که هرچند در فضای علمی تازه نیست – موردتوجه سیاست‌گذاران قرار گرفته تا با توسل به آن بتوانند اقتصاد کشور را متحول کنند. مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان بیش از 50 سال پیش به ادبیات علمی دنیا اضافه شد و از اوایل دهۀ 80 شمسی در کشور جای خود را باز کرد، اتفاقی که باعث ایجاد یک موج سرمایه‌گذاری و حمایتی گسترده از آن توسط نظام سیاسی و اقتصادی در کشور شد. در این مقاله علاوه بر توضیح تاریخ و مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان و تأثیرات آن بر بخش‌های مختلف به وضعیتش در کشور می‌پردازیم.

ادامه مطلب
آزادسازی قیمت ها

در یکی از تقسیم‌بندی‌های اقتصادی، یارانه‌ها به دو دستۀ یارانه‌های مستقیم و یارانه‌های غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. یارانۀ مستقیم، هزینه‌هایی است که دولت برای حفظ منافع قشرهای با درآمد پایین جامعه پرداخت می‌کند. برای مثال، پرداخت چهل‌وپنج هزار تومان که دولت به‌طور ماهانه به هر نفر از مردم می‌دهد، یارانۀ مستقیم محسوب می‌شود. یارانه‌های غیرمستقیم کمک‌هایی دولتی است که برای کالاها و خدمات ارائه می‌شود تا با قیمتی کمتر از قیمت واقعی بازار به مصرف‌کننده‌ها عرضه شود.

انواع یارانۀ غیرمستقیم

یارانۀ غیرمستقیم خود به دو دسته: یارانۀ تولیدی و یارانۀ مصرفی تقسیم می‌شود. فرق بین این دو یارانه این است که در چه مرحله‌ای دولت به کالا یا خدمات یارانه ارائه می‌دهد.
یارانۀ تولیدی، به مداخلۀ دولت در اقتصاد گفته می‌شود که باعث کاهش هزینه‌های تولید برای تولیدکننده‌ها می‌شود. هدف از این نوع یارانه این است که از تولید حمایت شود و مشکلات مالی باعث تعطیلی تولید در کشور نشود. یارانۀ مصرفی نوعی از مداخلۀ دولت است که باعث می‌شود مصرف‌کننده قیمتی کمتر از قیمت بازار را برای خرید کالا پرداخت کند.

معمولاً تأمین یارانه‌های پرداختی برای دولت در ایران یک مشکل جدی بوده و هست. برای اینکه جدی‌بودن این مشکل را بهتر درک کنیم، کافی است بدانیم که در سال 1382 حجم یارانۀ پرداختی برای کالاهای اساسی، حدود یک‌سوم کل بودجۀ عمرانی کشور بود! اگر همین مقایسه را برای سال 1400 انجام دهیم، نتیجه عجیب‌تر خواهد شد. در سال 1400 بیش از 83.5هزار میلیارد تومان یارانۀ نقدی پرداخت شد؛ در حالی که بودجۀ عمرانی این سال 104هزار میلیارد تومان بود. یعنی حجم یارانۀ نقدی در سال 1400 حدود 80درصد بودجۀ عمرانی کشور بوده است.

ادامه مطلب