یادداشت‌ها

فرار مغزها از ایران به مهاجرت متخصصین و نخبگان علمی از ایران گفته می‌شود که یکی از معضلات اجتماعی، اقتصادی و آموزشی کشور ماست. بنا بر آمار منتشرشده توسط رصدخانۀ مهاجرت ایران در سال 1400، در بین چهار گروه فعالان استارتاپ‌ها، پزشکان و پرستاران، اساتید، محققان و پژوهشگران و دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بین 63 تا 71 درصد از افراد تمایل زیاد یا بسیار زیاد به مهاجرت از ایران دارند. جالب‌تر آنکه بین 56 تا 87 درصد این گروه‌ها تمایل خود به مهاجرت را تا حد زیاد یا بسیار زیادی حاصل از شرایط عمومی کشور می‌دانند. هرچند که افزایش قیمت ارز و همه‌گیری کرونا در سال‌های اخیر باعث کاهش نسبی نرخ مهاجرت‌ها شده است ولی تمایل به مهاجرت از کشور و نارضایتی ایجادشده در پی آن نشان‌دهندۀ وخامت اوضاع در بین گروه‌های تحصیل‌کرده و نیروی کار ماهر در کشور است.

به‌عنوان یک نمونۀ بسیار عینی از این وضعیت، اندیشکده هاتف در طی یک گزارش اجمالی پیرامون پدیدۀ فرار مغزها از ایران، تا حد امکان به رهگیری محل زندگی رتبه‌های برتر کنکور از سال 1380 تا سال 1395 پرداخته‌است.

طبق این بررسی که از طریق داده‌های شبکه‌های اجتماعی بدست آمده، محل سکونت و اشتغال ده نفر اول کنکور سراسری ریاضی‌فیزیک از سال 1380 تا سال 1395 را تا حد امکان بررسی کردیم و طبق اطلاعات به دست آمده 115 نفر از آن‌ها در ایران حضور ندارند. آمریکا، کانادا و سوئیس از جمله کشورهایی بودند که این دانشجویان برای ادامه تحصیل، کار و زندگی انتخاب کرده­اند. همانطور که در نمودارهای زیر مشاهده می­شود به طور متوسط بیش از 78 درصد نخبگان دیگر به کشور باز نگشته‌اند.

هرچه امید به آینده، بیشتر باشد، میزان مهاجرت کمتر می‌شود. امید به آیندۀ جوانان در رابطه با شغل آینده‌شان، میزان درآمد آنها، توانایی تشکیل زندگی، ازدواج، خرید مسکن، و… ارتباط دارد و سرانجام امنیت (فیزیکی، روانی و اقتصادی) افراد در کشور نیز در فرار مغزها بی تأثیر نیست. افراد، معمولاً جذب کشورهایی می‌شوند که از لحاظ جذابیت و امید به آیندۀ روشن، اطمینان بیشتری داشته باشند.

درصدی از نخبگان مورد بررسی که هم اکنون خارج از کشور اقامت دارند برای رتبه­های برتر سال­های مختلف

پیوست

جداول زیر به تفصیل نام، محل کار یا تحصیل و کشور محل سکونت رتبه‌های تک‌رقمی کنکور ریاضی‌فیزیک بین سال‌های 1380 الی 1395 را بیان می‌کنند.